Шар Цоржийн намтар бүтээлийг сүвэгчлэхүй
https://doi.org/10.53315/2782-3377-2025-5-3-48-58
Аннотация
Намтар бол Төвдийн оюун санааны утга зохиолын төрөл зүйл бөгөөд Дарма (заах) зам дээр ахиц дэвшлийн тухай өгүүлдэг. Оюун санааны намтар буюу агиографи бөгөөд нампар тарпа (Tib)-аас товчилсон нэр юм: རྣམ་ པར་ ཐར་ པ་, rnam par thar pa), энэ нь шууд утгаараа ‘бүрэн чөлөөлөлт’ гэсэн утгатай. Монголчуудын төвөд хэлт утга зохиолын хөгжилд жинтэй хувь нэмэр оруулсан зохиолчдын нэг нь Халхын Түшээт хан аймгийн Говь мэргэн вангийн хошууны Баян овоо хийдийн лам, Шар цорж хэмээн олноо алдаршсан Дагважанцан (1855-1927) юм. Шар цоржийн бие даасан намтар гэж үгүй бололтой. Бид түүний бичсэн зан үйлийн ном зохиолыг хараахан олж чадаагүй хэдий ч тэрбээр төвөд хэлээр шүлэглэн бичсэн Монголын 8 богдын 9 намтар, солдэв болоод монгол хэлээр бичсэн Шударга дөлгөөн хааны зохиосон шүлэг маани зэрэг зохиолыг бичсэн нь тодорхой болоод байна. Судалгааны сэдвийн ач холбогдол нь Монголын бурханы шашны түүхэнд ул мөрөө үлдээсэн Дагважанцангийн намтрыг судлах шаардлагатай байгаатай холбоотой юм. Энэ асуудлыг шийдэх нь Монгол дахь шашны болон түүхэн үйл явцыг ойлгоход чухал ач холбогдолтой.
Об авторе
Д. Наранцэцэг
ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн
Монголия
Монголия
Наранцэцэг Д., доктор (Ph.D), профессор
Монгол Улс
Список литературы
1. Бямбаа, Р. (2004a). Монголчуудын төвөд хэлээр туурвисан монгол хэлэнд орчуулсан ном зүйн бүртгэл. I боть. Улаанбаатар.
2. Бямбаа, Р. (2004b). Монголчуудын төвөд хэлээр туурвисан монгол хэлэнд орчуулсан ном зүйн бүртгэл. II боть. Улаанбаатар.
3. Дылыкова, В.С. (2015). Тибетская агиографическая литература. Москва: Авторская книга.
4. Монголын сүм хийдийн түүхэн товчоон (2009). Ерөнхий редактор С. Цэдэндамба. Улаанбаатар: Адмон хэвлэх үйлдвэр.
5. Омакаева, Э. У. (2010). Письменная традиция. Калмыки. Москва: Наука. 382–387.
6. Отгонбаатар, Р., Цендина, А. Д. (2014). Образцы письменной традиции Северной Монголии. Алфавиты, транскрипции, языки (конец XVI–начало XX вв.). Редактор С.В. Веснина. Москва.
7. Сонинбаяр, Ш. (1995). Дагважанцан. Тийн удирдагч Жибзундамба их эрдэнийн намтар магтаалын үг сайн хувьтны сүсгийг сэргээгч оршвой. Төвөд хэлнээс орчуулж, эрдэм шинжилгээний тайлбар бичсэн Ш.Сонинбаяр. Өндөр гэгээний намтрууд оршвой. Эрхлэн хэвлүүлсэн Ш.Бира, Ш.Сонинбаяр, Д.Дашбадрах. Улаанбаатар.
8. Сүхбаатар, О. (2001). Монголын тахилгат уул усны сангийн судар оршвой. Эмхэтгэн боловсруулж, эрдэм шинжилгээний тайлбар судалгааг үйлдсэн Хатагин Осорнамжимын Сүхбаатар. Редактор проф. Л.Хүрэлбаатар, дэд доктор Ш.Сонинбаяр, Х. Бямбажав. Улаанбаатар.
9. Туранская, А. А. (2015). «Гурбум» Миларэпы в контексте тибето-монгольской агиографии. Страны и народы Востока. 36. 378–402.
10. Цэрэнсодном, Д. (1988). Монгол ном. «Үнэн» сонин. 02.27.
11. Шиманская, А. А. (2014). Жанр намтара в тибетской литературе. Религиоведение. 3. 110–117.
12. Gomboǰab (1959). Mongγolčud-un töbed kele-ber ǰokiyaγsan ǰokiyal-un ǰüil (= Сочинения монголов, писавших на тибетском языке). Studia Mongolica. I, fasc. 28. Улаанбаатар: ШУДБХ Эрдэм шинжилгээний хэвлэлийн газар.
13. Willis, J.D. (1985). On the Nature of rNam-thar: Early dGe-lugs-pa Siddha Biographies. Soundings in Tibetan Civilization. B. Aziz and M. Kapstein (eds.). New Delhi: Manohar. 304–319.
Рецензия
Для цитирования:
Наранцэцэг Д. Шар Цоржийн намтар бүтээлийг сүвэгчлэхүй. Nomadic civilization: historical research. 2025;5(3):48-58. https://doi.org/10.53315/2782-3377-2025-5-3-48-58
For citation:
Narantsetseg D. In search of the biography and works of Shar Tsorj. Nomadic civilization: historical research. 2025;5(3):48-58. (In Russ.) https://doi.org/10.53315/2782-3377-2025-5-3-48-58
Просмотров:
7
Послать статью по эл. почте 