Тод үсгээр үйлдсэн буддын шашны Алтан Гэрэл судрын хэлний шинжилгээ
https://doi.org/10.53315/2782-3377-2022-2-2-89-102
Аннотация
«Алтан гэрэл судар» бол Их хөлгөний бурхан шашины хамгийн хүндтэй сударуудын нэг юм. «Алтан гэрлийн судар»-ыг төвд эхээс ойрад хэлээр Зая бандид орчуулга хийсэн. XVII зууны дунд үеэс уг зохиол ойрад хэлэнд орчуулагдсанаас хойшхи зуун жилийн хугацаанд судар зөвхөн гар бичмэл хэлбэрээр байсан. XVIII зууны дунд үеэс Зүүнгарын хаант улсад ксилографийн аргаар, дараа нь Халимагийн хаант улсад Ижил мөрний халимагуудын санаачилгаар Дондук-Дашигийн үед (1741–1761) хэвлэгджээ. Энэ халимаг ксилографын хуулбар Ш. Үвэлзэн гэнгэгийн хувийн цуглуулгад хадгалагдаж байгаа (Тэкэс, Шинжаан, Хятад). “Алтан гэрэл судар”-ын ойрад орчуулга Оросын судлаачдын хараанаас холдсонгүй. Алтангэрэл их хөлгөн судрын бичвэрт ойрад аялгууны содон сонин үгсийг хэрэглэсэн эсэх, монгол бичгийн хэлний зөв бичихүйтэй яаж уялдаж уламжлагдсан, үгийг хувилган зөв бичихүйг ямар байдлаар баримталж бичиж байсан зэргийг 1655 оны үеийн орчуулгын баримтаар тодруулан тайлбарласан болно. Тод үсгийн бичвэрт монгол бичгийн адилаар үгийн төгсгөлийг анхаарч, үгийн үндэс нь задгай үеэр төгссөн, битүү үеэр төгссөн эсэхийг харгалзан дагаврыг залгахад, залгаж буй дагавар нь эгшгээр эхэлсэн, гийгүүлэгчээр эхэлсэн хоёр хувилбартай бөгөөд эр үг, эм үгэнд нэг л дүрсээр бичиж байна. Ийнхүү тод үсэг, монгол бичгийн дагаврын тэмдэглэгээ нь адил гэж болох боловч чанарын ялгаатай бололтой.
Ключевые слова
Алтангэрэл,
ойрад орчуулга,
бурхан шашин,
тийн ялгал,
тоо,
нөхцөл,
дэвсгэр үсэг,
задгай үе,
бичвэр,
авиа
Список литературы
1. Altan Gerel: Die westmongolisch Fassung des Goldglanzsūtra nach einer Handschrift der Kgl. Bibliothek in Kopenhagen (1929). Herausgegeben von Erich Haenisch. Leipzig: Verlag der Asia Major.
2. Батсуурь, А. (2008). Тод үсгийн судрын тархан ба бичиг үсгийн соёл. Тод үсэг – 360. Олон улсын шинжилгээний бага хурлын илтгэлийн эмхтгэл. Ховд: Ховд Их сургууль, Нийгэм хүмүүнлэгийн ухааны сургууль. 21–30.
3. Бичеев, Б. А. (2015). Глава «О пустоте» из Ойратского перевода «Сутры золотого света». Вестник Калмыцкого института гуманитарных исследований РАН. 8. № 3. 155-165. – EDN VDKJMJ.
4. Даваадорж, Б. (2017). Тод үсгийн тийн ялгалын талаарх харшуулсан ажиглалт.“Ойрад мон- голчуудын биет бус соёлын өв” ОУЭШ-ний V хурлын илтгэлийн эмхтгэл. Улаанбаатар.
5. Даваадорж, Б. (2015). Хэл аялгуу судлалын зарим асуудлууд. Улаанбаатар.
6. Жамьян, Г. (1991). Тод үсэг. Ховд.
7. Лувсанбалдан, Х. (1975). Тод үсэг, түүний дурсгалууд. Улаанбаатар.
8. Үсгийн найрлага оршив. Гар бичмэл. 4 тал.
9. Цэндээ, Ю. (2012). Ойрад аялгууны хэлзүй. Улаанбаатар.
10. Qutuqtu suduriyin ayimagiyin erketü qaān deǟdü Altangerel kemeǟkü yeke kölgöni sudur orošiboy. Бичмэл. Шифр: 0127.
11. Yakhontova, N. (2006). Mongolian and Oirat Translations of the Sutra of Golden Light. Silk road documents: The transmission of the Suvarnaprabhasottamasutra. Symposium under the Ford Foundation. Beijing. 94-98.
Рецензия
Для цитирования:
Даваадорж Б. Тод үсгээр үйлдсэн буддын шашны Алтан Гэрэл судрын хэлний шинжилгээ. Nomadic civilization: historical research. 2022;2(2):89-102. https://doi.org/10.53315/2782-3377-2022-2-2-89-102
For citation:
Davaadorj B. Buddhist Sutra of Golden Light in clear writing: language analysis. Nomadic civilization: historical research. 2022;2(2):89-102. (In Russ.) https://doi.org/10.53315/2782-3377-2022-2-2-89-102
Просмотров: 94
Послать статью по эл. почте 