Оросын монголч эрдэмтэн К. Н. Яцковская ба түүний ойрад ардын дууны талаарх судалгааны соёлын ач холбогдол

   Энэхүү өгүүлэлд Оросын Холбооны Улсын эрдэмтэн К. Н. Яцковскаягийн Монгол судлалын бүтээл, тэр дундаа Ойрад ардын дууг хэрхэн тэмдэглэж, судалсан талаар Ойрад Монголын хэл соёлын онцлогтой уялдуулан авч үзжээ. Монголч эрдэмтэн К. Н. Яцковская 1988 онд «Монгол ардын дуунууд» гэсэн судалгааны ном хэвлүүлжээ. Тус зохиол нь дууны судалгаа болон дууны текст гэсэн хоёр ангиас бүрэлдэж байна. Судалгааны ангид нь ардын дуучид, ардын дуу, ардын дууны мотив, дууны дүрслэлийн арга барил болон ардын аман яруу найраг хийгээд орчин үеийн яруу найргийг харьцуулан судалсан байна. Тус ном нь судалгаанаас гадна ардын дууны текстүүд, ардын дууны орос орчуулга, ардын дууны хэлхээ, сурвалжилсан дуучдын нэрсийн жагсаалт, үгсийн тайлбар болон ном зүй гэх мэт хэсгүүдээр бүрэлдсэн байна. Дууны текст нь зохиогчийн Монгол улсын Ховд болон Увс зэрэг аймгуудаас цуглуулсан 219 ойрад ардын дуу орсон бөгөөд тэрхүү дуунуудаа монгол кирилл үсгээр тэмдэглэсэн байна. Мөн түүнчлэн энэхүү дуунуудаасаа 37 дууг сонгон орос хэлээр орчуулжээ. Судлагчийн хийсэн энэ судалгаа нь нэлээд дорвитой сайн судалгаа болсон бөгөөд хойно дагалдуулсан 219 ардын дуу нь ч монгол ардын дуу судалж байгаа дэлхийн олон эрдэмтдэд тун ч үнэ цэн бүхий эх хэрэглэгдэхүүн болсоор байна.

1. Владимирцов, Б. Я. Монголо-ойратский героический эпос / Б. Я. Владимирцов. – Пб. – М., 1923.

2. Омакаева, Э. У. Песенный фольклор монгольских народов: наследие и современность (по материалам полевых исследований 2007 г.) / Э. У. Омакаева, А. Алимаа // Фольклор в контексте культур: мат-лы Всерос. науч. конф., г. Махачкала, 12 марта 2009 г. Махачкала, 2009. – 44–47.

3. Омакаева, Э. У., Борлыкова, Б. Х. (2014). Монгол ба халимаг «Жаңгар» баатарлаг тууль, ардын дуу, бүжиг биелгээ бичиж авах хээрийн судлалгааны еронхий тойм (экспедицийн туршлагаас). Гадаадын монгол судлаач залу эрдэмтдийн эрдэм шинжилгээний бага хурлын илтгэлийн эмхэтгэл. Улаанбаатар: Удам соел. 180–189.

4. Пропп, В. Я. Фольклор и действительность / В. Я. Пропп. – М., 1976.

5. Скородумова, Л. Г. К юбилею Клары Николаевны Яцковской. Монголика – XIX / Л. Г. Скородумова. – СПб.: Петербургское Востоковедение, 2017. – 19-24.

6. Сто песен дархата Г. Давааджия / Публикация, перевод, введение и комментарий К. Н. Яцковской. – Москва: Наука, 1978.

7. Яцковская, К. Н. Дашдоржийн Нацагдорж: Жизнь и творчество / К. Н. Яцковская. – М.: Наука, 1974.

8. Яцковская, К. Н. Образцы из «Синего дэбтэра» народных песен дербетов / К. Н. Яцковская // Теоретические проблемы изучения литератур Дальнего Востока : Тезисы десятой научной конференции (Ленинград, 1982). – 2. – Москва, 1982. – 292–294.

9. Яцковская, К. Н. Дэрбэт Хархуугийн Гунзэн и его песни // Актуальные проблемы современного монголоведения. – Улан-Батор, 1987. – 234–239.

10. Яцковская, К. Н. Народные песни монголов / К. Н. Яцковская. – Москва, 1988.